Corruptie en Insider Risk: Uitdagingen in het Publieke en Private Domein

Op 20 juni 2025 heeft het kabinet een rijksbrede gecoördineerde aanpak tegen corruptie gepresenteerd, met als doel om corruptie binnen de publieke en private sector te mitigeren. Corruptie is een vorm van insider risk, waarbij bewust misbruik wordt gemaakt van toevertrouwde macht voor persoonlijk gewin. De anti-corruptie aanpak van het kabinet is gepresenteerd in de context van een snel veranderend dreigingslandschap, waarin georganiseerde misdaadgroepen in toenemende mate ambtenaren benaderen en medewerkers van private organisaties onder druk zetten. Door het bieden van grote geldbedragen of door het onder druk zetten van de persoon kunnen criminelen misbruik maken van legitieme organisaties voor hun eigen doeleinden. Organisaties kunnen zichzelf hiertegen beschermen via een weerbaarheidsscan, die in kaart brengt wat de kwetsbaarheden van de organisatie zijn en wat de methoden (modus operandi) zijn die criminele organisaties gebruiken om die kwetsbaarheden uit te buiten.  

Ondermijning 

Het misbruik maken van legitieme processen en organisaties om illegale handelingen uit te voeren wordt ook wel ondermijning genoemd. Zo kunnen criminele organisaties het proces van een transportbedrijf misbruiken om drugs te smokkelen, of verzekeraars gebruiken om geld wit te wassen. Ook corruptie is een voorbeeld van ondermijning. De gevolgen van ondermijnende criminaliteit kunnen groot zijn en impact hebben op de veiligheid en reputatie van een organisatie en haar medewerkers. Wie niet meewerkt, kan bijvoorbeeld onder druk worden gezet, door middel van bedreiging (van naasten). Ook kan ondermijning op maatschappelijk niveau ernstige gevolgen hebben, en de Nederlandse democratie, het rechtsstelsel, en de economie aantasten.   

Corruptie in de publieke sector 

In de afgelopen jaren hebben meerdere casussen zich voorgedaan waarbij medewerkers van publieke instellingen gegevens hebben verschaft aan criminele organisaties voor persoonlijk gewin. Zo voorzag een medewerkster van de gemeente Den Haag de top van de onderwereld – waaronder Ridouan Taghi – jarenlang van frauduleuze paspoorten. Een ander voorbeeld is een politierechercheur die meer dan 200 niet-werkgerelateerde kentekenaanvragen deed en regelmatig namen opzocht in politiemutaties om zo zijn contacten in het criminele milieu te voorzien van geheime politie-informatie. Ook is recentelijk een medewerkster van de rechtbank Amsterdam gearresteerd, die persoonsgegevens opzocht in de systemen van de rechtbank en deze deelde met het criminele circuit. De corruptie van deze medewerkers had levensgevaarlijke gevolgen: criminele organisaties gebruikten deze informatie om aanslagen te plegen, en mogelijk zelfs een liquidatie.  

Corruptie in de private sector 

Dit soort activiteiten komen niet alleen voor in het publieke domein: ook in de private sector neemt het gebruik van insiders toe. In de Nederlandse havens, luchtvaart- en sierteeltsector worden medewerkers steeds vaker benaderd door criminelen met de vraag of zij, in ruil voor een financiële vergoeding, bereid zijn hun positie te gebruiken ten behoeve van criminele activiteiten. Zo bleek dat bij één van de grootste beveiligingsbedrijven in de Rotterdamse haven meerdere corrupte medewerkers ervoor hebben gezorgd dat duizenden kilo's aan cocaïne Nederland in kon worden gesmokkeld. Een ander voorbeeld is de arrestatie van een luchthavenmedewerker op Schiphol, die betrokken was bij het smokkelen van cocaïne. De opdrachten kunnen onschuldig lijken, maar zijn dat niet: zelfs een foto maken van een beeldscherm met roosters en deze doorsturen, of simpelweg de deur naar de loods open laten staan, kan desastreuze gevolgen hebben voor een organisatie en haar medewerkers. Zo kan een insider incident leiden tot reputatieschade, hoge boetes of verstoring van de bedrijfsvoering. Ook kan het schadelijke gevolgen hebben voor de veiligheid van medewerkers.  

Corruptie en insider risk 

De gemeenschappelijke factor van alle voorgenoemde casussen waar corruptie plaatsvond? Ze waren allemaal insiders: personen met legitieme toegang tot de processen, systemen en locaties van de organisaties waar zij werkzaam waren. Vanwege deze toevertrouwde toegang zijn insiders een aantrekkelijke manier voor criminele samenwerkingsverbanden om legitieme organisaties binnen te dringen. Zij richten zich vaak specifiek op kwetsbare personen, die bijvoorbeeld vanwege persoonlijke omstandigheden gevoelig zijn voor financiële drukmiddelen. In alle hierboven genoemde casussen waren er dan ook persoonlijke omstandigheden van invloed: medewerkers kampten met gokverslavingen, geldtekorten, of gaven aan te worden bedreigd. Omdat deze factoren allemaal bijdragen aan insider risk, is het essentieel om veranderingen in het gedrag van medewerkers die kunnen wijzen op problemen in de persoonlijke sfeer tijdig te herkennen en daar proactief op te reageren. Veel insiders zijn namelijk geen “geboren insiders”, maar worden door persoonlijke problemen of ontevredenheid op de werkvloer steeds meer in de verleiding gebracht zich te laten corrumperen. Bewustwording door middel van training en communicatie, maar ook duidelijke meldkanalen en een veilige werkcultuur waarin men verdacht gedrag durft te melden zijn daarom essentieel.  

Bescherm uw organisatie  

De voorgenoemde incidenten zijn geen op zichzelf staande gevallen, maar symptomen van een dieperliggend probleem: corruptie en ondermijning, in zowel in de publieke sector als de privésector. Zoals beschreven kunnen de gevolgen van incidenten zeer ernstig zijn, en is het belangrijk om het risico op soortgelijke incidenten zo veel mogelijk te mitigeren. Echter kampen veel organisaties momenteel met een beperkt zicht op criminele methoden (modus operandi), en missen zij de strategieën om deze tegen te gaan. Door onze ervaring in de voorgenoemde sectoren hebben wij duidelijk zicht op deze criminele tactieken, en kunnen wij deze voor uw organisatie in kaart brengen middels een weerbaarheidsscan. Door insider risk proactief te beperken, kunnen organisaties hun personeel beschermen, hun reputatie behouden en hun weerbaarheid en integriteit te vergroten.